Ładnych parę lat temu podczas pracy na zastępstwie w jednej z dolnośląskich miejscowości wezwałem zespół ratownictwa medycznego z powodu stwierdzonego przeze mnie stanu zagrożenia życia i zdrowia pacjenta. Po przybyciu zespołu ratownictwa, po zbadaniu przez nich pacjenta, podaniu mu leków i konsultacji z ośrodkiem specjalistycznym zostałem poproszony o wystawienie zlecenia na transport sanitarny i wydanie skierowania do oddziału szpitalnego. Byłem zdziwiony, bo przecież wezwałem karetkę, a nie przejazd transportowy, no ale to było dawno temu, więc nie zgłaszałem moich zastrzeżeń, tylko wystawiłem jedno i drugie.
Sytuacja zapadła mi na tyle w pamięć, że postanowiłem dowiedzieć się więcej o zasadach regulujących transport sanitarny w POZ.
BEZPŁATNY TRANSPORT SANITARNY
Z punktu widzenia kierownika zespołu POZ transport sanitarny jest istotną częścią pracy lekarza POZ. Warto wiedzieć komu i na jakich zasadach przysługuje:
- bezpłatny transport sanitarny,
- częściowo płatny transport sanitarny,
- transport daleki.
Bezpłatny przejazd transportem sanitarnym obejmuje przejazd odpowiednim pojazdem do przewożenia osób chorych do najbliższej placówki udzielającej świadczenia we właściwym zakresie.
To jest bardzo ważne, dlatego że czasem chcemy wysłać pacjenta do konkretnego szpitala, na konkretną izbę przyjęć. Jednak nie zawsze jest to najbliższa jednostka. W związku z tym pacjent nie może być wtedy transportowany do tej placówki w ramach transportu sanitarnego bezpłatnie.
KTO WYSTAWIA ZLECENIE NA TRANSPORT SANITARNY?
Otóż wystawia je lekarz ubezpieczenia zdrowotnego i felczer ubezpieczenia zdrowotnego. W praktyce, w Polce jest to lekarz ubezpieczenia zdrowotnego – nie tylko lekarz POZ, ale każdy lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, czy to lekarz pracujący w poradni przyszpitalnej, czy lekarz pracujący w poradni ambulatoryjnej w rejonie, czy też właśnie lekarz pracujący na oddziale.
Żeby przetransportować pacjenta bezpłatnym transportem sanitarnym, musi być spełniony jeden z trzech warunków:
- Musi istnieć konieczność podjęcia natychmiastowego leczenia w innym podmiocie leczniczym. To znaczy, że mamy pacjenta w jednej placówce i natychmiast, bezzwłocznie musi być on leczony w innej placówce.
- Potrzeba zachowania ciągłości leczenia – w tym momencie jest to transport między oddziałami szpitalnymi.
- Obecna dysfunkcja narządu ruchu uniemożliwiająca skorzystanie ze środków transportu publicznego w celu odbycia leczenia.
Należy zaznaczyć, że czas oczekiwania na transport sanitarny zależy wyłącznie od umowy placówki z firmą transportową i może wahać się od 1 do 6 godzin oczekiwania.
TRANSPORT PLANOWY I PILNY
Część firm transportowych odróżnia transport pilny od planowego. Pilne transporty realizowane są troszkę szybciej.
W skrócie:
- Transport sanitarny wzywamy do pacjenta, który nie wymaga wzywania zespołu ratownictwa medycznego, ale nie puścilibyśmy go za kierownicę samochodu.
- Zespół ratownictwa medycznego wzywam wtedy, kiedy należy niezwłocznie rozpocząć akcję ratunkową ze względu na narażenie na utratę życia lub zdrowia.
Typowym przykładem pacjenta, którego chcemy wysyłać transportem sanitarnym z powodu konieczności podjęcia natychmiastowego leczenia w innym podmiocie leczniczym, jest pacjent w średnim stanie lub dość dobrym stanie z dolegliwością, która wymaga konsultacji na izbie przyjęć. Jednak jest on w stanie stabilnym, czyli jest wydolny i nie wymaga podjęcia czynności ratunkowych.
TRANSPORT PACJENTA DO POZ
Jeżeli mówimy o potrzebie zachowania ciągłości leczenia, to bardzo dobrym argumentem za korzystaniem z transportu sanitarnego jest konieczność przewiezienia pacjenta do przychodni POZ
Jest to ważne, ale niedoceniane zadanie transportu sanitarnego, dlatego, że w POZ bardzo często wykonuje się wizyty domowe u pacjentów. Wręcz mam wrażenie, że lekarze nie wiedzą o tym, że transport sanitarny służy też temu, aby pacjenta w stanie, który uniemożliwia mu swobodne poruszanie się, zawezwać do POZ, czyli przetransportować pacjenta do POZ celem wykonania kompleksowych czynności diagnostyczno-terapeutycznych.
Lekarz POZ udziela wizyt domowych, pielęgniarka środowiskowo-rodzinna udziela wizyt domowych. Jednakże nie zawsze w domu da się zrobić to, co w przychodni. Pobieranie krwi jest wtedy trudne logistycznie, wykonanie EKG też, skoordynowanie badania pielęgniarskiego i lekarskiego również jest utrudnione.
Czasem nie ma lepszego rozwiązania niż umówienie pacjenta na transport do przychodni na:
- pobranie krwi,
- wykonanie konkretnych badań np. badanie EKG,
- następnie badanie pielęgniarskie,
- a następnie badanie lekarskie z odwiezieniem pacjenta do domu.
KTO WYSTAWIA ZLECENIE I ZAPEWNIA TRANSPORT SANITARNY?
To pytanie, które jest często kością niezgody między lekarzami – zwłaszcza pomiędzy lekarzami POZ a ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.
- Wedle umów NFZ na świadczenie pierwszorazowe w poradni specjalistycznej, czyli na pierwszą konsultację bezwzględu na to, kto zaleca konsultację w poradni specjalistycznej, zlecenie na transport sanitarny zleca lekarz, do którego pacjent jest zadeklarowany w ramach POZ.
- W razie kolejnych wizyt, czyli wszystkich wizyt kontrolnych i dalszych konsultacji, zlecenie wystawia poradnia specjalistyczna i transport organizuje poradnia specjalistyczna, a nie placówka POZ.
- W przypadku wypisania pacjenta do domu z oddziału szpitalnego, a także ze szpitalnego oddziału ratunkowego, zlecenie na transport sanitarny wystawia lekarz wypisujący pacjenta ze szpitala, a koszty transportu ponosi szpital kierujący, przy czym kwalifikacja do transportu musi uwzględniać dysfunkcję narządu ruchu.
Częściowo płatny transport sanitarny
Częściowo płatny transport sanitarny to przejazd środkami transportu sanitarnego w sytuacjach innych niż te, które dotyczą bezpłatnego transportu sanitarnego, i który jest w 40% finansowany ze środków publicznych.
Co to znaczy?
Oznacza to, że 60% ceny tego transportu opłaca pacjent, dokładnie. A ta cena potrafi być dosyć wysoka.
Dla przykładu transport sanitarny pacjenta w obrębie aglomeracji szczecińskiej w jedną stronę może kosztować 80 zł lub więcej za przejazd, jest to więc najdroższa taksówka w mieście, nie licząc tych spod dworca.
Często powoduje to, że pacjent, który kwalifikowałby się do transportu częściowo płatnego, decyduje się jednak wziąć taksówkę, ponieważ przy tych kwotach wychodzi to znacznie taniej. Dlatego też często pacjent postanowi, że tak powiem “wcisnąć się” w taksówkę niż płacić za fachowy transport sanitarny.
Nie mówiąc już o tym, że wiele osób jest oburzonych tym faktem:
- No jak to, mam płacić za transport sanitarny?
- Przecież mi się należy, ja płacę podatki, ja mam składkę zdrowotną.
Jednak nie każdy transport jest całkowicie bezpłatny dla pacjenta.
KTO DECYDUJE O TYM, CZY PACJENT MA TRANSPORT PŁATNY, CZY BEZPŁATNY?
Lekarz. A zatem – ku zaskoczeniu absolutnie nikogo – to lekarz jest odpowiedzialny za ocenę, czy pacjent jest zdolny do samodzielnego poruszania się bez stałej pomocy innej osoby (ale przy korzystaniu ze środków transportu publicznego potrzebuje innej osoby), albo potrzebuje środka do transportu dostosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Podczas kwalifikacji trzeba to ocenić, czy pacjent jest zupełnie niezdolny do korzystania z transportu publicznego, czy jest tylko częściowo zdolny pod warunkiem pomocy drugiej osoby.
Stopień niesprawności, który warunkuje częściowo płatną usługę, lekarz dokumentuje w swojej dokumentacji medycznej. Dodatkowo częściową refundację kosztów przewozu otrzymuje się tylko wtedy, kiedy pacjent cierpi na jedną z chorób wymienionych w rozporządzeniu. Nie ma co przytaczać tej listy, ponieważ jest obszerna, natomiast w praktyce to w zasadzie wszyscy pacjenci kwalifikują się na częściowo płatną usługę, jeżeli zdecydowaliby się z niej skorzystać.
W innych przypadkach niż te dwa przejazd środkami transportu sanitarnego jest po prostu odpłatny, więc w tym momencie to pacjent może sam skontaktować się z firmą przewożącą i wybrać sposób przejazdu, który jest dla niego najbardziej odpowiedni.
TRANSPORT DALEKI
Jest jeszcze trzecie świadczenie kontraktowane przez NFZ związane z transportem sanitarnym i nazywa się transportem dalekim.
Co dokładnie obejmuje transport sanitarny daleki w POZ?
Przede wszystkim powrót pacjenta z nieplanowanego leczenia poza granicami kraju. Jeżeli z przyczyn losowych, niewynikających ze świadomego wyboru pacjenta placówki medycznej, korzysta on ze świadczeń leczniczych w warunkach szpitalnych poza granicami kraju, wtedy transport obejmuje przejazd od granicy kraju do miejsca zamieszkania lub placówki medycznej najbliższej tego miejsca.
Transport sanitarny daleki obejmuje także przewozy w celu zapewnienia ciągłości sprawowanej opieki specjalistycznej realizowanej z miejsca zamieszkania pacjenta do najbliższego, właściwego ze względu na zakres udzielanych świadczeń świadczeniodawcy, specjalistycznej opieki tam i z powrotem. Zakładając, że pacjent z przyczyn uzasadnionych wskazaniami medycznymi powinien znajdować się pod opieką tej konkretnej poradni, a odległość od miejsca zamieszkania przekracza łącznie tam i z powrotem 120 km.
Trzeba pamiętać, że transport sanitarny daleki nie dotyczy przewozu do szpitala w celu udzielenia przez niego świadczenia na oddziale szpitalnym. W takim przypadku zostaje zapewniony transport sanitarny bezpłatny w POZ w związku z koniecznością podjęcia leczenia w podmiocie leczniczym lub potrzebą zachowania ciągłości leczenia.
WNIOSEK O AKCEPTACJĘ TRANSPORTU SANITARNEGO
Wnioski o akceptację transportu sanitarnego przez NFZ – bo to NFZ akceptuje lub odrzuca wnioski lekarza POZ o transport sanitarny daleki – wystawia się na podstawie oceny stanu zdrowia pacjenta.
Taki wniosek powinien zawierać:
- Wskazanie, czyli to, czy wizyta w poradni jest związana z rozpoczęciem leczenia, czy kontynuacją, czy zakończeniem leczenia.
- Opis niesprawności pacjenta, który uniemożliwia mu korzystanie z transportu własnego lub transportu publicznego.
- Zaświadczenie lekarskie, które wystawia lekarz szpitala zagranicznego, jeżeli pacjent był leczony za granicą. Trudne jest to, że zaświadczenie musi być wystawione w języku polskim albo do musi być tłumaczenie polskie sporządzone przez tłumacza przysięgłego, co oczywiście wydłuża sprawę.
- Zaświadczenie lekarza poradni specjalistycznej, w której pacjent ma być leczony, w sytuacjach uzasadnionych względami medycznymi.
Wnioski składa się do oddziału NFZ osobiście, mailem lub drogą pocztową i można uzyskać decyzję pozytywną, lub negatywną. W przypadku decyzji pozytywnej pacjent otrzymuje wiadomość ze zgodą NFZ, a transport organizuje przychodnia POZ. W przypadku decyzji negatywnej można probowac wtedy, kiedy zmienia się okoliczności pacjenta.
TRANSPORT DZIECKA LUB TOWARZYSZENIE INNEJ OSOBIE
Jak wygląda kwestia towarzyszenia dziecku podczas transportu sanitarnego lub innej osobie?
Rodzic, opiekun osoby niepełnosprawnej czy też inna bliska osoba – o ile warunki na to pozwalają – może towarzyszyć pacjentowi podczas transportu sanitarnego. Nie zawsze jest to możliwe, natomiast taka możliwość teoretycznie istnieje.
Dodatkowo kierując dziecko transportem sanitarnym do innej placówki lekarz POZ może wręcz zaznaczyć wymóg zapewnienia dziecku opieki podczas tego przewozu.
Z takich rzeczy dość praktycznych to fakt, że transport sanitarny jest realizowany w dni powszednie od poniedziałku do piątku w godzinach między 8.00 a 18.00 (z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy), czyli na weekendowe przejazdy nie ma co liczyć.
FINANSOWANIE TRANSPORTU SANITARNEGO
Jak wygląda kwestia finansowania transportu sanitarnego (skąd wynikło nieporozumienie parę lat temu między mną a zespołem ratownictwa medycznego)?
Transport sanitarny jest kontraktowany w POZ, natomiast nie jest częścią kontraktu lekarza POZ. Ten transport można oddać innej placówce, która się specjalizuje właśnie w świadczeniach transportu sanitarnego.
- Bardzo wielu lekarzy z braku chęci lub braku możliwości decyduję się na współpracę z inną firmą. Polega to na tym, że oddaje im ten kontrakt, oddaje im kapitację na pacjenta i wtedy lekarz POZ zleca tej firmie transport, i ta firma to realizuje. Wtedy lekarz POZ wystawia zlecenie pacjentowi, który kontaktuje się z firmą transportową, która przyjmuje to zlecenie.
- Drugą możliwością jest nieoddawanie kontraktu na transport sanitarny zewnętrznej firmie, tylko korzystanie z podwykonawcy do samego transportu.
Różni się to tym, że stawką kapitacyjna (czyli pieniądze za pacjenta), trafia do placówki POZ, która potem płaci podwykonawcy lub sama wykonuje świadczenia transportu sanitarnego, co jest rzadkie.
Różnica, jak łatwo to zauważyć, jest w stawce kapitacyjnej. Jeżeli jest POZ, która w danym miesiącu nie miała żadnych transportów, to stawka kapitacyjna zostaje w portfelu. W przypadku kiedy ten kontrakt został oddany, to stawka zostaje w portfelu firmy, która ten kontrakt przejęła.
W przypadku jeżeli tych transportów było dużo, to jest to problem finansowy, natomiast jeżeli transportów jest dużo to firma, która kontrakt przejęła też może mieć pewne zastrzeżenia i zgłaszać się do POZ z pytaniem, czy na pewno te transporty są uzasadnione, dlatego że musi ta firma za to zapłacić.
W wielu miejscach w Polsce kontrakt na transport sanitarny jest przyjmowany przez placówki ratownictwa medycznego, przez stacje pogotowia. W związku z tym, gdy lekarz w danej placówce wzywa zespół ratownictwa medycznego, może się okazać, że zespół prosi o wystawienie zlecenia, bo wtedy będzie rozliczał to jako wyjazd transportu sanitarnego.
W mojej ocenie nie należy się na to zgadzać, ponieważ wzywając zespół ratownictwa medycznego ze wskazań życiowych lekarz będzie ponosił pełną odpowiedzialność za zmiany kwalifikacji na przejazd transportowy.
KONTRAKT NA TRANSPORT SANITARNY W POZ – JAKIE TO SĄ PIENIĄDZE?
Jeżeli już o pieniądzach mowa to warto powiedzieć, jakie dokładnie są to pieniądze za kontrakt na transport sanitarny w POZ.
Kapitacja bazowa – czyli to ile NFZ płaci co miesiąc na pacjenta – to 0,48 zł na pacjenta miesięcznie. Co jest niewielką sumą, jednakże jeżeli transportu jest mało, to zostaje nam te paręset złotych w kieszeni.
W przypadku kapitacji lekarza POZ mają miejsce tzw. mnożniki w zależności od przedziałów wiekowych. Jednak w transporcie sanitarnym ta zasada nie obowiązuje, więc 0,48 zł niezależnie od wszystkiego.
Dodatkowe kwoty są w przypadku transportu sanitarnego dalekiego. Punkt wyjścia jest taki, że za usługę kwalifikacji pacjenta do transportu dalekiego przez lekarza POZ to NFZ płaci 20 zł.
Jeżeli transport daleki pokrywa odległość do 400 km, to NFZ płaci 236 zł – aktualnie we wrześniu 2020 roku, a jeżeli jest to powyżej 400 km to NFZ płaci 0,96 zł za kilometr.
Czyli mamy wtedy stawkę kapitacyjną za pacjenta + dodatkowe wynagrodzenia z NFZ.
Jednakże trzeba pamiętać, że jeżeli się tego transportu nie oddało innej firmie, to zapewnienie transportu dalekiego może być problematyczne, a na pewno drogie.
Mam nadzieję, że to rozjaśni Ci tematykę transportu sanitarnego w POZ, i pozwoli Ci wykorzystać to użyteczne narzędzie do zapewnienia lepszej opieki swoim pacjentom.